Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια νόσος που χαρακτηρίζεται από υπεργλυκαιμία, διαταραχή του μεταβολισμού των υδατανθράκων, των λιπών και των πρωτεϊνών και οφείλεται σε μειονεκτική έκκριση ή σε μειονεκτική δράση της ινσουλίνης ή σε συνδυασμό των δύο, με αποτέλεσμα την απόλυτη ή σχετική έλλειψη.
Η 14η Νοεμβρίου κάθε έτους έχει καθιερωθεί από τη Διεθνή Ομοσπονδία Διαβήτη, τα Ηνωμένα Έθνη και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) ως Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη (World Diabetes Day). Η Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη δημιουργήθηκε το 1991 από τη Διεθνή Ομοσπονδία Διαβήτη και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως απάντηση στον προβληματισμό για την κλιμακούμενη συχνότητα εμφάνισης του Σακχαρώδους Διαβήτη παγκοσμίως. Καθιερώθηκε το 2006 ως Επίσημη Ημέρα των Ηνωμένων Εθνών και αποτελεί τη μεγαλύτερη εκστρατεία ευαισθητοποίησης του διαβήτη στον κόσμο, φθάνοντας συνολικά σε ακροατήριο πάνω από 1 δισεκατομμύριο άτομα σε περισσότερες από 160 χώρες. Η εκστρατεία σημαίνεται από ένα λογότυπο με μπλε κύκλο που εγκρίθηκε το 2007, μετά από ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών. Ο μπλε κύκλος είναι το παγκόσμιο σύμβολο για την ευαισθητοποίηση του Διαβήτη και σηματοδοτεί την ενότητα της παγκόσμιας κοινότητας ως απάντηση στην επιδημία του. Η επιλογή της ημέρας δεν είναι τυχαία, καθώς η 14η Νοεμβρίου είναι η μέρα γενεθλίων του καναδού νομπελίστα γιατρού Φρέντερικ Μπάντινγκ (1891-1941), ο οποίος ανακάλυψε τη συνθετική ινσουλίνη μαζί με τον Τσαρλς Μπεστ το 1921 και έσωσε εκατομμύρια ζωές.
Υπάρχουν 4 τύποι σακχαρώδους διαβήτη:
- Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 (ΣΔτ1): χαρακτηρίζεται από απόλυτη έλλειψη ινσουλίνης. Παλιότερα ονομάζονταν νεανικός σακχαρώδης διαβήτης και ινσουλινοεξαρτώμενος σακχαρώδης διαβήτης.
- Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 (ΣΔτ2): είναι ο συχνότερος τύπος και χαρακτηρίζεται από τη συνύπαρξη διαταραχής της έκκρισης και της δράσης της ινσουλίνης. Παλιότερα ονομάζονταν σακχαρώδης διαβήτης των ενηλίκων και μη ινσουλινοεξαρτώμενος σακχαρώδης διαβήτης.
- Άλλοι τύποι σακχαρώδους διαβήτη: οφείλονται σε γενετικές διαταραχές των β-κυττάρων(διαβήτης τύπου MODY), νοσήματα της εξωκρινούς μοίρας του παγκρέατος, φάρμακα, κλπ.
- Σακχαρώδης διαβήτης της κύησης: ορίζεται ως διαταραχή του μεταβολισμού των υδατανθράκων ποικίλης βαρύτητας με έναρξη ή πρώτη αναγνώριση στην παρούσα εγκυμοσύνη.
Στοιχεία για τον διαβήτη στην Ελλάδα και τον κόσμο
- Ο όρος διαβήτης αποδίδεται στον Έλληνα γιατρό Αρεταίο τον Καππαδόκη, εξαιτίας του ότι το νερό που έπινε ο άρρωστος διάβαινε αναλλοίωτο στα ούρα. Ο Αρεταίος έζησε τον 2ο αιώνα μ.Χ. και θεωρείται ο τρίτος σπουδαιότερος έλληνας γιατρός της αρχαιότητας, μετά τον Ιπποκράτη και τον Γαληνό.
- 366 εκατομμύρια ανθρώπων νοσούν και υπολογίζονται να φτάσουν τα 642 εκατομμύρια μέχρι το 2040, ενώ αυτή τη στιγμή 1 θάνατος κάθε 6 δευτερόλεπτα οφείλεται στο διαβήτη και 1 στις 7 γεννήσεις είναι μωρό με διαβήτη.
- Στην Ευρώπη, περισσότεροι από 33 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν, αριθμός που εκτιμάται ότι θα φθάσει τα 48 εκατομμύρια έως το 2030.
- Στην Ελλάδα ο αριθμός των διαβητικών αγγίζει σύμφωνα με την τελευταία απογραφή το 1.187.370, εκ των οποίων το 10% πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη τύπου Ι (ινσουλινοεξαρτώμενοι), ενώ το 90% από διαβήτη τύπου ΙΙ.
- μελέτη που έγινε το 2015 από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας για την προοπτική της νόσου σε όλη την Ευρώπη προέβλεψε ότι ανά 100.000 κατοίκους μέχρι το 2030, η Ελλάδα θα έχει τα υψηλότερα ποσοστά διαβήτη και θα ακολουθήσουν η Αγγλία και η Ισλανδία.
- Ο διαβήτης τύπου 1 αυξάνεται κατά 3% κάθε χρόνο στα παιδιά και στους εφήβους. Επίσης ο διαβήτης τύπου 2 προσβάλλει πλέον όλο και μικρότερες ηλικίες νέους και παιδιά.
- Οι διαβητικοί παρουσιάζουν ίδιο κίνδυνο εμφράγματος μυοκαρδίου με αυτόν των μη διαβητικών που είναι μεγαλύτεροι κατά 15 χρόνια. Ο διαβήτης δηλαδή γηράσκει πρόωρα την καρδιά.
Οι παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη είναι οι εξής:
- Δείκτης μάζας σώματος ≥ 30 kg/m2
- Καθιστική ζωή
- Συγγενείς πρώτου βαθμού με διαβήτη
- Γυναίκες με ιστορικό γέννησης τέκνου > 4 kg
- Γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
- Ιστορικό διαταραγμένης γλυκόζης νηστείας ή/και διαταραγμένης (παθολογικής) ανοχής στη γλυκόζη
- Υπέρταση
- HDL < 35 mg/dl ή τριγλυκερίδια νηστείας > 250 mg/dl
- Καταστάσεις που σχετίζονται με αυξημένη αντίσταση στην ινσουλίνη (σοβαρού βαθμού παχυσαρκία, μελανίζουσα ακάνθωση)
- Ιστορικό καρδιοαγγειακού επεισοδίου
Τα πιο γνωστά και κλασσικά συμπτώματα που παρουσιάζονται είναι:
- Πολυουρία
- Αυξημένη ανάγκη για νερό
- Απώλεια βάρους
- Αυξημένη όρεξη για φαγητό
- Θολή όραση
- Κούραση και κόπωση
- Κράμπες στα πόδια
Ωστόσο, η πρόληψη σε συνδυασμό με ένα σωστό τρόπο ζωής, μπορούν να μειώσουν σε μεγάλο βαθμό τα ποσοστά εμφάνισης σακχάρου σε άτομα που έχουν κάποια γενετική προδιάθεση ή και να ρυθμίσουν τα επίπεδα του σακχαρώδους διαβήτη σε ήδη διαβητικά άτομα. Οι ειδικοί εφιστούν την προσοχή στην ευαίσθητη κατηγορία των παιδιών, που συχνά παρουσιάζουν τάσεις παχυσαρκίας.
Θετικά στην πρόληψη και στον έλεγχο του διαβήτη συμβάλλουν:
- Η σωματική άσκηση, 3-4 φορές τη βδομάδα. Μελέτες έχουν δείξει ότι όσοι παρουσιάζουν προδιάθεση για σάκχαρο, με μέτρια άσκηση μειώνουν κατά 40% τον κίνδυνο να εμφανίσουν τελικά διαβήτη. Επίσης, μετά από οποιαδήποτε αθλητική δραστηριότητα, τα επίπεδα του σακχάρου υποχωρούν κατά 20-30%.
- Η διακοπή του καπνίσματος
- Ο έλεγχος του βάρους και η μεσογειακή διατροφή. Έρευνες έχουν δείξει πως η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη κατά 90%.
- Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία. Σε αυτή συμπεριλαμβάνονται η παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης και των επιπέδων της χοληστερόλης. Χρήσιμη είναι ακόμα και μία συσκευή μέτρησης σακχάρου, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο σπίτι.
